Ροτόντα

Πού βρίσκεται;­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­

Η Ροτόντα

Η Ροτόντα βρίσκεται βόρεια της οδού Εγνατία, στο ανατολικό τμήμα της παλιάς πόλης και σε μικρή απόσταση από την Κασσανδρεωτική πύλη της σημερινής πλατείας Συντριβανίου, όπου σώζονται ίχνη της. Νότια της Ροτόντας και στη νοητή προέκταση του άξονά της Β-Ν, σε μικρή απόσταση και σε επαφή με τη σημερινή οδό Εγνατία της πόλης, υπάρχει ένα τμήμα της Θριαμβικής Αψίδας (Καμάρας) του Γαλερίου , με την οποία η Ροτόντα αποτελούσε ένα ενιαίο κτιριακό σύνολο.

Τι μνημείο είναι;

Η Ροτόντα ανήκει στα περίκεντρα οικοδομήματα, είναι ένα από τα αρχαιότερα και σημαντικότερα σωζόμενα κτίσματα της πόλης, κτισμένο πιθανά στα χρόνια της Ρωμαϊκής Τετραρχίας (τέλη 3ου και αρχές 4ου μ.Χ. αιώνα) και αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά κτίσματα της Ρωμαϊκής περιόδου σε παγκόσμια κλίμακα και συμπεριλήφθηκε στα Παλαιοχριστιανικά και Βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ .Η Ροτόντα στο κυκλικό της σχήμα οφείλει και την ονομασία της.

Πότε και γιατί κτίστηκε;

Κτίστηκε στα χρόνια του καίσαρα Γαλερίου, γύρω στα 306 μ.Χ., ως ναός του Δία ή του Κάβειρου ή κατ΄ άλλους ως Μαυσωλείο του ιδίου.

Ιστορία

                          Η πίσω όψη της Ροτόντας

Στα χρόνια του Μεγάλου Θεοδοσίου (379-395) και αφού ο Ρωμαίος αυτοκράτορας βαπτίστηκε χριστιανός από τον Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Ασχόλιο, έγιναν στο μνημείο πολλές τροποποιήσεις, καθώς μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό, αφιερωμένο πιθανότατα στους Ασωμάτους ή Αρχαγγέλους.Την ίδια περίοδο διανοίχθηκε και διευρύνθηκε η ανατολική κόγχη και κατασκευάστηκε το ιερό βήμα, ένας ορθογώνιος χώρος με ημικυκλική αψίδα στα ανατολικά. Γύρω από το κτήριο προστέθηκε κλειστή στεγασμένη στοά (πλάτους 8μ.) που επικοινωνούσε με τον κεντρικό χώρο μέσω επτά κογχών που διανοίχθηκαν στον αρχικό πυρήνα. Στη δυτική κόγχη διαμορφώθηκε νέα είσοδος με νάρθηκα και προστέθηκε πρόπυλο με δύο παρεκκλήσια, ένα κυκλικό ανατολικά και ένα οκταγωνικό δυτικά. Καμία από τις παραπάνω προσθήκες, με εξαίρεση τη διαμόρφωση της ανατολικής κόγχης, δεν σώζεται σήμερα.Τα λαμπρότερα όμως λείψανα από την παλαιοχριστιανική φάση του μνημείου είναι τα εξαίρετης ποιότητας ψηφιδωτά. Ο ναός των Ασωμάτων (Ροτόντα) υπήρξε μητρόπολη της Θεσσαλονίκης μέχρι το 13ο τουλάχιστον αιώνα και με το όνομα αυτό παρέμεινε σε όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας (Εσκί Μετρόπολη=Παλιά Μητρόπολη). Πότε η Ροτόντα ονομάσθηκε Άγιος Γεώργιος δεν είναι χρονικά προσδιορισμένο. Η άποψη που επικρατεί είναι ότι αυτό έγινε στα νεότερα χρόνια, όταν λειτούργησε, δυτικά του μνημείου, μικρός ναός με το όνομα αυτό, όπου μεταφέρθηκαν πολλά κειμήλια και εικόνες του ναού των Ασωμάτων μετά τη μετατροπή του σε μουσουλμανικό τέμενος (Τζαμί) (1590) από τον Τούρκο δερβίση Χορτατζή Σουλεϊμάν [Χορτατζή (η Ορτάτς)-Σουλεϊμάν Εφένδη τζαμί]. 

Ψηφιδωτά

Δείγματα της λάμψης της παλαιοχριστιανικής εποχής είναι τα υπέροχα ψηφιδωτά εργαστηρίου της Θεσσαλονίκης, που αποτελούν τα παλαιότερα σωζόμενα της Ανατολής. Ψηφιδωτά διακοσμούσαν τα εσωτερικά στις κόγχες, τα τόξα, τα επάνω παράθυρα και τον τρούλο. Επίσης υπήρχε πολύχρωμη ορθομαρμάρωση στους τοίχους μέχρι την βάση του τρούλου.

Τα ψηφιδωτά στις 3 κόγχες και στα 4 παράθυρα που σώζονται σήμερα έχουν καθαρά διακοσμητικό χαρακτήρα, με πλούσια μοτίβα, νατουραλιστική απόδοση και πολυχρωμία, με λαμπερές χρυσές και ασημένιες ψηφίδες στο φόντο. Στο τόξο της νοτιοανατολικής κόγχης υπάρχουν οκταγωνικά πλαίσια με πουλιά και φρούτα. Μια φαρδιά ταινία με βάζα με άνθη και καλάθια με φρούτα περικλείει το ψηφιδωτό.

Η ροτόντα από την οπτική του
επισκέπτη

Το ψηφιδωτό της νότιας κόγχης έχει διακόσμηση τάπητα : γύρω από έναν κεντρικό σταυρό με ασημένιο φόντο είναι άνθη, πουλιά, άστρα και καλάθια με φρούτα. Παρόμοια είναι και η διακόσμηση της δυτικής κόγχης και τα τόξα των παραθύρων. Εδώ φαίνεται η εμπειρία και η ευαισθησία των τεχνιτών, οι οποίοι χρησιμοποίησαν στα παράθυρα που φωτίζονταν άμεσα απαλότερους τόνους χρωμάτων, ενώ στις χαμηλότερες και σκοτεινότερες κόγχες εντονότερα χρώματα.

Διαστάσεις

Το κτήριο, διαμέτρου 24,50μ καλύπτει ισοδιάστατος θόλος από οπτόπλινθους, που φθάνει σε ύψος τα 29,80μ.. Ο κυλινδρικός τοίχος, πάχους 6,30μ., διασπάται εσωτερικά σε οκτώ ορθογώνιες κόγχες, από τις οποίες η νότια αποτελούσε την κύρια είσοδο.

Πηγές:

Βικιπαίδεια

 Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού